Fransızca şarkıların Eurovision yolculuğu

Devrim Özkan: Bu haftanın açılışını Barbara Pravi’nin bu yıl Eurovision’da ikinci olan Voilà adlı parçasıyla yaptık. Bu şarkıyı seçmemizin sebebi, bu hafta Eurovision'da ses getiren Fransızca parçalardan konuşacacak olmamız. Bir de değerli konuğumuz var yanımızda. Daha önce de birkaç programımıza katılan sevgili Burak Aktaş yeniden bizimle. Tekrar hoş geldin Fransız Öpücüğü'ne Burak.

Burak Aktaş: Hoş bulduk Devrimcim. Fransız Öpücüğü programına konuk olmak benim için her zaman bir zevk. Hele bu Eurovision programını seninle daha önceden de konuşmuştuk yaparız diye. O gün geldi çattı. Seksenler, doksanlar ki iki binlerin başında Türkiye'nin çok önem verdiği uluslararası bir yarışma fakat 2010'lardan sonra biliyorsun biz katılmayı bıraktık. Hadi bakalım, seninle beraber güzel bir Eurovision programı yapalım. 

D: Evet, ben de öyle olacağını umuyorum. Bu yıl 22 Mayıs’ta 65. Eurovision şarkı yarışması gerçekleşti bildiğiniz gibi. İtalya’nın birinciliğiyle sonuçlandı yarışma, Fransa ise uzunca bir aradan sonra ikinciliği elde etti, yarışmaya yine bir Fransızca şarkıyla katılan İsviçre ise üçüncü oldu. Nasıl buldun bu seneki yarışmayı ve Fransa’nın şarkısını Burak?

B: Senin de dediğin gibi Fransa epey bir aradan sonra dereceye girdi. Ben Eurovision tarihine baktığımda Fransa şarkıları hep "C'est très français" yani tamamıyla Fransız müzik notalarına sahip Fransızca şarkılar ki Lüksemburg, İsviçre, Belçika gibi ülkeler de yavaş yavaş İngilizceye kaymaya başladı. Belirtmek isterim ki Fransızca şarkılar içinde -sen benimle hemfikir değilsin ama- benim favorim İsviçre'ydi. Bütün şarkılara baktığımda da favorim İzlanda'ydı. Voilà ile katılan şarkıcı hem aktris hem de söz yazarı. Zaten 2020'de bir Eurovision Çocuk Şarkı Yarışması yapılmıştı, Fransa adına Valentina, J'imagine adlı şarkıyla katılmıştı. Bu şarkının sözlerini de Barbara Pravi yazdı o yüzden bence güzel bir şarkı ama İsviçre'nin şarkısı Tout l'univers benim favorimdi açıkçası. 

D: Ben de beğendim parçayı. Bu şarkının Fransa’yı temsil etmek üzere seçildiği programı da izledim. Açıkçası ilk başta günümüzde Eurovision’da yarışan şarkı formatına çok uymadığını düşündüm çünkü klasik bir şanson bu ama Fransızların hoşuna giden de buydu gördüğüm kadarıyla. Kendilerine ait olmayan melodilerle katılmaktan ve kayda değer bir başarı elde edememekten sıkılmış gibilerdi. Sonuçta doğru bir seçim yaptıkları ortaya çıktı. Biraz da Eurovision tarihine bakalım istersen.

B: Eurovision yarışmasının amacı, üye ülkelerin radyo televizyon sistemlerinin çalışıp çalışmadığını kontrol etmekmiş ilk başta. İlk yarışma bundan 65 yıl önce, 1956’da İsviçre’de düzenlenmiş ve ev sahibi ülkenin Refrain adlı şarkısı kazanmış birinciliği.  Fransa ise ilk birinciliğini 1958’de André Claveau’nun Dors mon amour adlı şarkısıyla kazanmış. Bunun ardından da 1960’da Jacqueline Boyer’nin Tom Pilibi, 1962’de de Isabelle Aubret’nin Un premier amour adlı parçalarıyla iki birincilik daha elde etmiş. Jacqueline Boyer ile ilgili ilginç bir not, otuzlu yılların ünlü şarkıcısı Luicenne Boyer ile Jacques Pills’in kızı kendisi. Babası Jacques Pills ki o da Edith Piaf’la da evli kalmış bir süre, Boyer’den bir yıl önce 1959’da katılmış yarışmaya Monaco adına ve 1 puanla sonuncu olmuş ama kızı bir anlamda babasının yaşadığı bu hayal kırıklığını unutturmuş. 

D: 1963 yılı Eurovision’a Fransızca şarkılarla katılan ülkeler ve sanatçılar açısından ilginç. Fransa’yı Alain Barriere temsil etmiş o yıl Elle était si jolie ile, Monaco; Françoise Hardy, Lüksemburg ise Nana Mouskouri ile katılmış. Ancak ilerde çok önemli kariyerlere sahip olacak bu isimlerden hiç biri kazanamamış yarışmayı, birinciliği Danimarka elde etmiş. Farklı bir ülke adına yarışan bir başka Fransız, France Gall ise 1965’te Lüksemburg’a birinciliği getirmiş, Serge Gainsbourg imzasını taşıyan Poupée de cire poupée de son ile. Bu birincilik o dönemde Claude François ile aşk yaşayan France Gall’e pek de mutluluk getirmemiş ama. Birinciliği kazandıktan sonra sevinçle Claude François’yu aramış Gall ama François belki de biraz kıskançlıktan sevgilisine: "Yarışmayı kazandın ama beni kaybettin" demiş telefonda. Bunun üzerine gözyaşları içinde kalmış Gall şarkısını yeniden söylemek için sahneye çıktığında ancak bunlar mutluluk değil hüzün gözyaşlarıymış.  Bu konuyla ilgili bir diğer ilginç anekdot da Claude François bir süre sonra pişman olmuş olacak ki, Comme d’habitude’ü yazmış bu ayrılığa istinaden. O şarkı da biliyorsun İngilizce sözlerle My way’e dönüştü ve özellikle Frank Sinatra yorumuyla Dünya müzik tarihindeki yerini aldı. 

B: Devrimcim, senin şu şarkıları hikayeleriyle anlatmana bayılıyorum. Bu arada yetmişli yıllara yaklaştığımızda, yine Fransızca şarkıların hakimiyetini görüyoruz Eurovision’da. 1968’de Isabelle Aubret’nin seslendirdiği La source ile Fransa üçüncü olmuş. Ertesi yıl Frida Boccara’nın Un jour, un enfant’ı ile birinciliği İspanya, İngiltere ve Hollanda’yla paylaşmış Fransa. 1971’de bu kez Monaco, Fransız şarkıcı Séverine’in söylediği Un banc, un arbre, une rue ile birinciliği kazanmış. 1972’de bu kez Vicky Leandros Après toi ile Lüksemburg’a birincilik ödülünü getirmiş, 1973’te de yine Lüksemburg, Fransız bir şarkıcı olan Anne-Marie David’le yarışmayı kazanmış.

D: Bu son iki şarkıya da Erkan Özerman’la yaptığımız programlarda yer vermiştik ama Anne-Marie David’in şarkısı Tu te reconnaîtras'yı Burak da çok seviyor. Türkçe uyarlamasını Nilüfer seslendirmişti Göreceksin Kendini adıyla.

B: Seviyorum evet. Herkes hatırlar bu şarkıyı. 

D: Bu yıl ekstra bir ilgi vardı Eurovision’a. Belki geçen yıl pandemi nedeniyle yapılamaması yüzünden de. Sen de bunu fark ettin mi Burak?

B: Valla hepimiz eve kapandık Avrupa dahil o yüzden Türkiye’de de geçen yıllara oranla daha fazla bir ilgi gözlemledim ben. Dünya çapında ise otuz altı ülkede 183 milyon izleyici toplamış bu yıl. İzlanda’yla ilgili ilginç bir istatistik var. Çok uzak bir ada ülkesi. O akşam İzlanda’da televizyon başındakilerin yüzde 99’u Eurovision’u izlemiş. İsveç, Finlandiya, Norveç ve Hollanda da İzlanda’yı takip ediyor izlenme oranları açısından ama şunu da söyleyeyim: ben, Kanada'da master'ımı yaparken bizde çok fazla İskandinav exchange öğrencisi vardı. Bir sene Kanada'da okurlar sonra ülkelerine dönerlerdi. Oradan gelen öğrenciler, toplanıp Eurovision'u izlerlerdi. O yüzden İskandinavya, biliyorsun ABBA da oradan çıktı sonra meşhur oldu, Eurovision'u en fazla izleyen milletler topluluğu. Fransa’da da 5.5 milyon izleyiciyle 2009’dan beri en iyi rating’i elde etmiş. Bu arada bir süredir farklı bir puanlama sistemi uygulanıyor. Toplam puanın yüzde ellisini klasik jüri yüzde ellisini ise halk oylarıyla belirleniyor. Biliyorsun eskiden halk oylarıyla belirleniyordu ve Türkiye en üst seviyelere çıkıyordu, Avrupa'da yaşayan, çalışan Türk azınlık bize oy veriyordu genelde. Belki de biraz bunu kırmak için değiştirdiler. Buna göre bu yılki yarışmada klasik jüri puanlamasını İsviçre birinci olarak kapatmıştı. Fransa ikinci, İtalya ise dördüncüydü. Ne var ki halk oylamasının ardından birinciliği İtalya elde etti. Biz de programın ilk yarısını İsviçre’nin şarkısıyla kapatacağız. Gjon’s Tears, Tout l’univers adlı parçayı seslendirmişti. Geçen yıl da katılacaktı 1998 doğumlu Arnavut asıllı genç sanatçı Eurovision’a ne var ki salgın nedeniyle iptal olmuştu yarışma.

D: Programın ikinci yarısına da bundan otuz yıl önce, 1991’de Fransa’ya son ikinciliğini getiren parça olan: Le dernier qui a parlé ile başladık. Tunus asıllı şarkıcı Amina seslendirmişti parçayı. Yine yetmişli yıllara dönecek olursak, 1975 yılının ayrı bir önemi var Türkiye açısından?

B: Evet var, o yıl Türkiye de katılmıştı yarışmaya. Semiha Yankı, Seninle Bir Dakika adlı parçayla temsil etmişti ülkemizi çok  büyük umudumuz vardı ancak üç puan alarak son sırada kapatmıştı geceyi. Fransa o yıl Nicole Rieu ile dördüncülüğü elde ederken 1976’da Catherine Ferry’nin Un, deux, trois adlı şarkısıyla ikinci olmuştu. 

D: 1977’de ise Marie Myriam ile şu an kadarki son birinciliğini aldı Fransa. L’oiseau et l’enfant – Kuş ve çocuk adlı parçayla temsil etmişti Marie Myriam ülkesini. Sözleri Joe Gracy, müziği ise Jean-Paul Cara’ya ait bir parçaydı bu. O günden bu yana Marie Myriam, Fransa’da Eurovision denince akla ilk gelen isimlerden biri. Her yıl Eurovision’a gönderilecek şarkı seçilirken mutlaka o da jüride bulunuyor. Bu yıl Barbara Pravi onun bu başarısını tekrarlamaya çok yaklaştı gerçi ama yine olmadı ve ikincilikte kaldı. 

D: Seksenli yıllara geldiğimizde Fransızca şarkıların yine oldukça üst sıralarda yer aldığını görüyoruz Eurovision’da. Bunlar artık bizim yaş grubumuzun da hatıralarında yer eden yarışmalar aynı zamanda. Burak senin hatırladığın ilk Eurovision hangisi?

B: Sekiz yaşındaydım, 1980, Ajda Pekkan - Petrol ilk hatırladığım Eurovision. Hatta şu an gözlerimin önünde, televizyonun önünde oturduğum ve o üç şarkıyı izlediğim. Üç şarkıyla katılmıştı çünkü Ajda seçmelere. Avrupa'da fırtına gibi esiyor, Olympia konserleri, çok başarılı bir isim fakat yanlış şarkı seçildi bana göre çünkü o zaman halk oylaması olmadığı için fazla oryantal melodilere sahip Petrol ile katıldı halbuki benim favorim ki bunu Ajda Pekkan da söyler, daha Avrupai bir melodiye sahip Olsam şarkısıydı. O şarkıyla katılsaydı, çok daha başarılı bir sonuç elde ederdik diye tahmin ediyorum.

Petrol’le o yıl on beşinci sırayı elde etmişti Ajda Pekkan, 1983’te ise Türkiye, Çetin Alp’in Opera adlı şarkısıyla sıfır puan alarak sonunculuğu İspanya’yla paylaşırken, Lüksemburg, Fransız sanatçı Corrine Hermès’in Si la vie est cadeau adlı parçasıyla birinciliği elde etmişti. Alain Garcia ve Jean-Pierre Milliers’nin imzasını taşıyordu parça. İsrail’i temsil eden Ofra Haza’nın 6 puan önünde, 142 puanla bitirmişti yarışmayı Hermès.

D: Evet, aynı zamanda kariyerine damga vuran parça oldu bu, zira günümüze dek daha büyük ses getiren bir şarkısı olmadı ne yazık ki.

D: Benim seksenli yıllardan aklımda kalan bir başka Eurovision Yarışması da 1986’da düzenlenen yarışma. O yıl Norveç’te düzenlenen yarışmayı Belçika’yı temsil eden Sandra Kim kazanmıştı.

B: Evet, şarkıyı hatırlıyorum ben: J'aime la vie. On üç yaşındaydı Kim o dönemde ve çocuk şarkıcı kazandı diye bayağı bir gündem olmuştu. O yarışmaya ait başka bir ilginç durum da, ilk üçteki şarkıların hepsinin Fransızca olmasıydı. Daniela Simmons İsviçre adına ikinciliği, Sherisse Laurence da Lüksemburg adına üçüncülüğü elde etmişti. Türkiye’yi de içinde Candan Erçetin’in de bulunduğu Klips ve Onlar grubu Halley adlı parçayla temsil etmiş ve dokuzuncu olarak bayağı bir adlarından söz ettirmişlerdi. Şundan da bahsetmek gerekir: Türkçe olarak katılan ve Eurovision'da en iyi dereceyi alan, 97'de Şebnem Paker ve Grup Etnik. Dinle şarkısıyla almışlardı. Petrol için çok oryantal ezgilere sahip demiştik fakat Şebnem Paker'in 97'deki şarkısı da çok oryantal ezgilere sahipti ve İngilizce değil Türkçe olarak seslendirilen bir şarkı. Üçüncülüğü aldı, bu da çok büyük bir başarı. 

D: 1986, Fransızca şarkılar açısından ne kadar iyi geçtiyse ertesi yıl da bir o kadar kötü sonuçlar almıştı bu şarkılar Eurovision’da. Fransa on dördüncü, İsviçre on yedinci, Lüksemburg ise sıfır puan alan Türkiye’nin bir sıra üzerinde yirmi birinci olarak tamamlamıştı yarışmayı. 1988 ise günümüzün iki güçlü sesinin yarışmada boy gösterdiği sene olarak geçti tarihe.

B: O seneye baktığımda Devrim, şu çok önemli, iki isim öne çıkıyor: Lara Fabian ve Céline Dion. Bu ikisinin ortak bir noktası var: Lara Fabian hem Belçika vatandaşı hem de Kanada.  Céline Dion ise Kanadalı. On sekiz yaşındaki Lara Fabian, Lüksemburg adına katıldığı yarışmada dördüncü olurken Céline Dion, yirmi yaşında bir kız, İsviçre adına yarışıp birinciliği elde etti. Céline Dion'u uluslararası bir isim yapan o yarışmaydı. Üstelik ona birinciliği getiren şarkının bestesi, Türk bir besteciye, Atilla Şereftuğ’a aitti. İsviçre, 1956’dan sonra tarihinde ikinci kez Eurovision’u kazanırken Céline Dion’da başarılarla dolu bir kariyere ilk adımlarını atmış oluyordu. 

D: Doksanlı ve iki binli yıllarda, belki de Fransızcanın da Avrupa’da biraz gözden düşmesiyle Fransızca şarkılar Eurovision’da eski günlerini aramaya başladılar. Fransa’nın 90 ve 91’de kazandığı iki ikincilik, bir de Patrick Fiori ve Natasha St Pier’le elde ettiği dördüncülükler var ama genelde son sıralarda yer almaktan kurtulamadılar bu dönemde. Diğer frankofon ülkeler de genelde İngilizce şarkılarla katılmayı tercih etti. Üst üste gelen başarısız sonuçların ardından, bir dünya starını göndermeye karar vermişti Fransa Eurovision’a. Böylece 2009’da Patricia Kaas, Et s'il fallait le faire adlı parçayla temsil etti ülkesini. Bence çok başarılı bir şarkıydı ama ancak sekizinci sırayı elde edebildi.

B: Biliyorsun Patricia Kaas, doksanlarda Les hommes qui passent adlı şarkısıyla patladı. Bence Eurovision şarkısı da çok güzeldi ama ne yazık ki sekizinci olabildi. Duruşuyla, sahnedeki sesiyle o akşam bir star'dı. Belki de Fransızca parçaların son dönemde, İngilizce şarkılar karşısında o kadar başarılı olamaması yüzünden daha yüksek bir derece elde edemedi çünkü performansı mükemmeldi. 

D: Evet, bir programın daha sonuna geldik. Sana çok teşekkür etmek istiyorum Burak, renk kattın programımıza yeniden katılarak. 

B: Ben çok teşekkür ederim Devrim. Her zaman senin programına gelmek büyük bir zevk. Hele bu Eurovision Şarkı Yarışması üzerine yaptığımız programdan ben çok keyif aldım. Beni davet ettiğin için çok teşekkür ederim. Umarim ilerde yeni bir programda bir araya geliriz.